Ben jij ooit in een relatie geweest waar je je constant of na verloop van tijd onzeker voelde, waar je gevoelens werden genegeerd en waar je het idee had dat je nooit goed genoeg was? Misschien had je te maken met een narcist. Omdat het woord ‘narcist’ vaak wordt gebruikt, soms te pas en te onpas, is het belangrijk om te begrijpen wat narcisme is, wat de kenmerken van een narcist zijn.
Wat is narcisme?
Narcisme is een persoonlijkheidsstoornis waarbij iemand een overdreven gevoel van eigenwaarde heeft. Narcisten zijn geobsedeerd door zichzelf en hun eigen behoeften. Ze hebben een sterke drang naar bewondering en vinden het moeilijk om empathie te tonen voor anderen.
In dit blog ontdek je de kenmerken waaraan je een narcist kunt herkennen aan de hand van de DSM V, de classificatie van psychische stoornissen. Onder ieder kenmerk vind je de gedragingen die daarbij passen. Want dat is waar je op moet letten en waaraan je narcistisch misbruik herkent.
De 9 kenmerken om een narcist te ontmaskeren
1. De narcist heeft een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid
Hij of zij overdrijft eigen prestaties en talenten, verwacht als superieur erkend te worden zonder de erbij horende prestaties echt te hebben geleverd. Bijvoorbeeld recht hebben op een baan terwijl niet aan de vereisten wordt voldaan. Wel in het hoofd van de narcist, maar niet volgens zijn of haar papieren.
2. De narcist is gehecht aan fantasieën over grenzeloze successen, macht, genialiteit, schoonheid of ideale liefde
De narcist vertelt hierover met zo’n grote stelligheid dat je er wel in moet geloven, terwijl er geen bewijzen voor zijn. Bijvoorbeeld wat voor baan iemand heeft gehad. Of de grote vriendenkring waar de narcist op kan bogen. De narcist kan dan ook als geen ander liegen. Met zo’n grote stelligheid, met zulke charme, dat je denkt dat het waar is.
Ook kent de narcist geen gelijkwaardigheid. Hij of zij is de beste, moet altijd winnen. De narcist zal het altijd beter hebben gedaan dan jij, bijvoorbeeld met sportprestaties, of juist slechter hebben gehad. Jij had een gekneusde pols, die van hem of haar was gebroken.
3. De narcist gelooft dat hij ‘heel speciaal/bijzonder’ en uniek is en alleen begrepen kan worden door, of hoort om te gaan met, andere heel speciale mensen (of instellingen) met een hoge status
Mensen die daar niet toe behoren zullen als minderwaardig worden beoordeeld en daar wil hij of zij niet mee omgaan. Ze worden bekritiseerd, omlaag gehaald. Of de narcist haalt zichzelf omhoog ten koste van die anderen. Alles om zichzelf in een beter daglicht te stellen.
4. De narcist heeft excessieve behoefte aan buitensporige bewondering
De narcist zal er daarom alles aan doen zijn of haar imago, zijn of haar ideaalbeeld, perfect te laten zijn. Hij of zij hemelt de eigen prestaties enorm op, eigent zich die van anderen toe en kraakt die van anderen – van meer succesvolle mensen – af. Mensen die hem of haar doorhebben, zal de narcist straffen en/of laten vallen. Hij of zij heeft om deze reden vaak geen lange, maar veel korte vriendschappen. Nieuwe vrienden bewonderen hem of haar nog. Deze bewondering is ook de reden dat veel narcisten vreemdgaan, soms wel met meerdere mensen tegelijk.
5. De narcist heeft een gevoel bijzondere rechten te hebben, dat wil zeggen onredelijke verwachtingen over een speciale voorkeursbehandeling, of dat er automatisch wordt voldaan aan zijn verwachtingen
De narcist verwacht dit van anderen, maar er is geen sprake van wederkerigheid. Ook respecteert de narcist jouw grenzen niet, maar bepaalt deze. Als je niet voldoet aan de verwachtingen, straft de narcist. Met woede of met een (dagenlange) silent treatment.
Dagen waarop de narcist geen of onvoldoende aandacht krijgt – bijvoorbeeld jouw verjaardag of die van een kind, maar ook op een begrafenis of trouwerij – zal hij of zij ervoor zorgen dat het wel om hem of haar gaat. Door luid aanwezig te zijn of in een speech alleen over zichzelf te vertellen. Net zoals de narcist op dagen waarop anderen gelukkig zijn, zoals feestdagen en vakanties, deze verziekt door bijvoorbeeld nukkig of chagrijnig te doen.
6. De narcist buit anderen uit, dat wil zeggen, hij of zij maakt misbruik van anderen om zijn eigen doeleinden te verwezenlijken
Alles wordt daarvoor uit de kast getrokken. Hij of zij vertoont volledig respectloos gedrag of gedraagt zich juist prima als hij of zij het belang ervan in ziet een goede indruk te moeten maken. Zowel het onderuithalende als attente gedrag dienen maar één doel: de narcist.
7. De narcist heeft gebrek aan empathie: is niet bereid de gevoelens en behoeften van anderen te erkennen of zich ermee te vereenzelvigen of te identificeren
Alhoewel de narcist een gebrek aan empathie heeft, niet bereid is de gevoelens van anderen te erkennen, draait hij of zij er de hand er niet voor om om op die van jou in te spelen. Hij of zij neemt geen verantwoordelijkheid voor het gedrag en zal de schuld altijd bij anderen leggen. Jouw behoeften, wensen en voorkeuren worden niet gehonoreerd. Dit alles maakt wederkerigheid onmogelijk. Hierdoor is het niet mogelijk een volwassen, gezonde, liefdevolle en respectvolle relatie met een narcist te onderhouden, hoe hard je ook je bent doet.
8. De narcist is vaak afgunstig op anderen of gelooft dat anderen op hem afgunstig zijn
De narcist kan geen positieve gevoelens als blijdschap en vreugde voelen, wel boosheid, wantrouwen, jaloezie. Hij of zij is wantrouwend en kan enorm claimend gedrag vertonen. Je moet ieder moment van je tijd verantwoorden, wordt gecontroleerd met appjes. De narcist komt ineens opdagen tijdens een afspraak buiten de deur, rijdt voorbij etc. Het kan zelfs zover gaan dat je telefoon gehackt wordt zodat je kan worden gevolgd.
9. De narcist toont zich arrogant of hooghartig in houding of gedrag
De narcist is perfect, maar kan daartegen ook het perfecte slachtoffer zijn. Alles is de schuld van iemand of iets anders. Vaak is het uiterlijk alles – hij of zij kan zich perfect verzorgen – maar als de narcist het niet van het uiterlijk kan hebben, kan de narcist zich juist heel slonzig kleden waarbij algemene normen en kledingvoorschriften worden genegeerd. Dat past bij de bijzondere rechten die hij of zij zich toe-eigent. De narcist bepaalt.
Een stoornis gaat om de totale persoon
Een persoonlijkheidsstoornis heeft betrekking op de totale persoonlijkheid: er is sprake van anders denken, anders voelen en anders handelen. De narcist realiseert zich niet dat hij of zij anders handelt. Het is een ernstige stoornis en over het algemeen onbehandelbaar. Dat mensen zich zo kunnen gedragen is voor slachtoffers onbegrijpelijk. Het is zo anders dan normaal gedrag. Dit levert grote vertwijfeling op.
Iedereen vertoont kenmerken van een narcist
Narcisme kent gradaties. Als iemand kenmerken vertoont maakt dat niet direct een narcist. Iedereen heeft narcistische trekken, vertoont narcistisch gedrag. Dit zijn eigenschappen die bij een gezond ego horen, bijvoorbeeld zelfvertrouwen, ambitieus zijn. Dit wordt niet ingezet ten koste van anderen. Er is sprake van gezond narcisme.
Bij de tweede gradatie herken je dat de kenmerken van het gedrag van de narcist meer en meer worden ingezet en dat dit ten koste gaat van anderen gaat. Er is sprake van een narcistische persoonlijkheid.
De laatste gradatie is de meest destructieve, de meest kwaadaardige. Er is sprake van pathologisch narcisme. Bij vijf of meer van de bovengenoemde kenmerken wordt de diagnose narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS) gesteld.
Zelden de diagnose narcist
De diagnose NPS wordt echter maar zelden gesteld. De narcist gelooft in het door zichzelf geschapen ideaalbeeld, in de perfectie. Hulp zoeken is daarom in zijn of haar ogen niet nodig.
Dat er soms toch een diagnose komt, heeft meerdere redenen. De rechter dwingt de narcist ertoe tijdens een echtscheidingsprocedure of in een strafproces, of de werkgever en soms zelfs de partner. Ook is een narcist gevoelig voor depressies – bijvoorbeeld als hij of zij het door ouderdom niet meer van de schoonheid kan hebben, of met pensioen gaat en zo het gewenste imago kwijtraakt – en daardoor hulp zoekt. Ik ken ook narcisten met een lage gradatie narcisme die hulp zoeken omdat ze zo niet door het leven willen.
Wel of geen diagnose, het maakt niet uit
Veel (ex-)partners van een narcist stellen zelf hun ‘diagnose’: ze herkennen zoveel van het gedrag dat het niet anders kan of hij of zij is een narcist of heeft tenminste een narcistische persoonlijkheid. Ze weten dit echter nooit zeker. Maar het gaat ook niet om de diagnose. Het gaat om het gedrag waar ze mee te maken hebben, het gedrag dat hen kapot maakt en waar ze zich tegen moeten beschermen om niet nog meer beschadigd te raken. De zelf gestelde diagnose is dan helpend om te weten wat te doen.
Narcisme is overal
Narcisme komt niet alleen voor in liefdesrelaties, je kunt het in alle relaties tegenkomen. Van hoog tot laag, in alle geledingen van de maatschappij. Binnen je familie- en vriendenkring, op je werk of andere zakelijke contacten en/of in de hulpverlening. Onder mannen en onder vrouwen. Zorg dus dat je weet waar je mee te maken hebt of kunt krijgen zodat je je zelf (en je dierbaren) kunt beschermen.
Kennis is in deze écht macht. Ik help je graag op weg met mijn gratis e-book over narcisme.
Disclaimer
Dit artikel is niet bedoeld om een diagnose te stellen, een etiket te plakken of een stok te hebben om mee te slaan. Een diagnose stellen is voorbehouden aan een gespecialiseerd psychiater. Wel is het heel belangrijk dat je de kenmerken en het gedrag van de narcist herkent, zodat je er adequaat op kunt reageren. Lees er meer over in mijn e-book Narcisme leren kennen.
Wil je reageren op dit blog? Heb je vragen? Voel je welkom. Weet wel dat dit blog en je reactie openbaar is en voor iedereen zichtbaar en toegankelijk.
https://pixabay.com/nl/photos/model-menselijk-uitdrukking-4675554/ 
https://pixabay.com/nl/photos/spanning-angst-depressie-ongelukkig-2902537/ 
https://pixabay.com/nl/photos/vrouw-dier-spiegel-sprookje-natuur-1461436/ 
https://pixabay.com/nl/photos/strand-slippers-cala-shell-zand-2928443/ 
https://pixabay.com/nl/photos/zelfmoord-depressie-verdrietig-5127103/
Willy Dankjewel, SUPER gaaf dat je deze kennis wil delen!
Graag lees ik hij/zij want inderdaad ik heb ook ervaren dat vrouwen in deze mannelijke energie zitten.
Met alle gevolgen van dien aard.
Hartegroet Elise
Graag gedaan, Elise. En ja, er zijn ook vrouwen waarbij narcistisch gedrag overheerst. Het is inderdaad vaak de kant van de mannelijke energie, maar dan wel de doorschieter ervan. Sterkte ermee.
Warme groet, Willy
Er zijn ook vrouwelijke narcisten, maar vaak wordt de stoornis omgezet in een borderline stoornis. Vrouwen manipuleren anders dan mannen.
Dank je wel voor de aanvulling, Jolanda
mijn ervaringen met een narcistische vrouw zijn echt vreselijk. Ik ben blij dat ik weg ben gegaan bij haar. Ze heeft me letterlijk helemaal gesloopt en kapot gemaakt. Nog steeds krijg ik dagelijks 15 mailtjes van haar met ellende. Lekker de hele boel aan elkaar liegen en mij overal de schuld van geven.
Beste Mike, wat goed dat je weg gaat, maar wat vervelend om te lezen dat het bij jou (ook) niet ophoudt. Heb je handvatten hoe daar mee om te gaan? Als je deze nog zoekt, dan is de Powerboost iets voor jou.
Warme groet, Willy
Wat als de narcist je eigen 20-jarige zoon is? Moeilijk om afstand te nemen, je laat je kind toch niet in de steek?! Grenzen bewaken? Makkelijker gezegd dan gedaan…
Beste Conny,
Dank je wel voor je bericht. Dit onderwerp is te complex om zo te bespreken. Om te kijken waar je met je zoon tegen aanloopt en te kijken wat ik voor je kan doen, kun je een focussessie aanvragen via deze link. Spreek ik je binnenkort?
Warme groet, Willy
Ik heb een narcistische zoon die mij van alles de schuld geeft. Daarbij heeft hij een nieuwe partner die borderline heeft. Ik heb alles fout gedaan in hun ogen. Zijn nieuwe partner is aan de derde relatie bezig heeft uit elk huwelijk een kind. Mijn kleinkind nu 7 jaar heb ik 4 keer gezien. Dit was haar zet om mij te pijnigen dat ik het niet wilde doen zoals zij het wilde. Kreeg een vervelend telefoon gesprek met schelden toen met de mededeling dat ik mijn kleinkind nooit meer zou zien. Naar een paar pogingen om toch mijn kleinkind te zien heb ik de moed opgegeven. Nu is hij helemaal vervreemd van mij.
Dat is een hard gelach, Jose, dat je je kleinkind – en ik denk je zoon? – zo weinig ziet. Lukt het je dat op te vangen?
Ik wens je hier veel sterkte mee.
Warme groet, Willy
Ik zou nog wel onderscheid willen maken tussen ‘narcist zijn’ en je als ‘narcist gedragen’. Het onderscheid is misschien academisch, maar een etiket op een persoon plakken is wel eens te makkelijk. Ik herken veel van de gedragingen die je noemt. Na 45 jaar ontpopte mijn broer zich als narcist. Het heeft altijd kunnen sluimeren toen het hem goed ging. Toen het slecht met hem ging kwamen de slechte eigenschappen onvervormd naar boven. Ik heb daarop met hem gebroken. Dat is geen makkelijke stap, maar het geeft wel heel veel rust. En veiligheid. Veranderen kan je zo een persoon niet. Je kunt alleen maar hopen dat het hem op een dag weer goed gaat, zodat zijn donkere kant weer minder aan de oppervlakte komt. Ben er niet gerust op, want de constitutie waarin hij nu verkeert, is geen goed uitgangspunt voor succes in het leven.
Beste Pieter, je hebt gelijk wat betreft het onderscheid. Ik schrijf voor het gemak over de ‘narcist’ en verwijs daarbij naar de persoon met een narcistische persoonlijkheidsstoornis of narcistische trekken. Jammer te horen dat je dit met je broer meemaakt. Verbreken van het contact geeft inderdaad rust, veiligheid. Soms kan iemand met narcistische trekken geholpen worden beter in het leven te staan. Dit is afhankelijk van de gradatie van narcisme. In dit artikel vertel ik er meer over. Ik wens jou en je broer beste toe.
Warme groet, Willy
Na een korte relatie met een narcist die – de goden zij dank – al na een jaar is verbroken, herken ik de narcist al van verre. Op het werk (complimenten geven) en een buurvrouw die partijtjes en etentjes geeft zonder mij uit te nodigen. Mijn fout; ik heb haar de bewondering en verafgoding onthouden. Dus voorzichtig om haar heen laveren.
Fijn dat je ze herkent, Mary. Daar heb je al een wereld mee gewonnen.
Het gedrag van wat hier de narcist genoemd wordt, is aardig weergegeven. Veel te aardig! Wat ik mis is dat er achter het masker van deze figuren een schaamteloze afpersers schuil gaan. Ze doen al die moeite niet voor niets. Ze dwingen je al je geld af te staan. Zo niet, dan pakken ze wat ze pakken kunnen. Het zijn beulen, ware tirannen.Ook mijn dochter ben ik kwijt aan twee van deze narcisten. Mensen begrijpen het woord niet. Ik vind ook dat we mensen met dit gedrag rustig psychopaten kunnen noemen. Ze zetten je gevangen, nestelen zich in je wezen, en vermoorden wie jij bent. Ik vraag al jaren om hulp, maar ze weten de situatie zo te draaien dat jij de schuldige bent. Men kent het fenomeen niet en wenst zich er niet in te verdiepen.
Beste Meija,
dank je wel voor je aanvulling. Narcisme is er in gradaties. Het kan inderdaad heel ver gaan. Het is ook een uitingsvorm van psychopaten. Die gaan nog veel verder en missen niet alleen empathie, maar ook geweten. Helaas worden beide vormen veelal niet onderkent bij de hulpverlening en instanties, waardoor je nog meer het slachtoffer wordt dan je al bent. Hier wordt vanuit diverse kanten hard aan gewerkt, maar dit is helaas een zaak van een lange adem. Tot die tijd is het belangrijk dat je zelf mee om leert te gaan. De gevoelens die erbij horen omarmt en focust op een goed leven voor jezelf. Ik weet dat het makkelijker geschreven is dan gedaan, maar dat dit de enige manier is om overeind te blijven. Ik wens je alle sterkte toe.
Warme groet, Willy
Wat een herkenning, ook ok ben 18 jaar geleden ‘ingepakt’ door een narcist. Als ik toen wist wat ik nu weet?? Eerste jaren ging het nog maar nadat hij van AntiDepri af ging kwam het in alle hevigheid naar boven, na 4 jaar tig x proberen nu opgestapt maar ik ben wel de schuldige en geheel uitgekleed, letterlijk en figuurlijk. Snap nu meer van de 2 exen van hem, hij legde altijd de schuld bij hun(en ik geloofde dat) maar weet nu wel beter. Krabbel nu geestelijk omhoog maar is zuur dat hij met niets bij mij kwam maar nu alles ingepikt heeft en ik diegene ben die met niets achterblijft. Maar voel me bevrijdt dus dat is voor mij al een gewonnen race.
Beste Jojo, dank je wel voor je reactie. Wat je schrijft is zo herkenbaar. Alles is voor de narcist, waardoor hij als een soort parasiet te leegzuigt. Jij bent daar wel heel erg door getroffenen, lees ik, maar je ziet er ook het goede in. Dat is de goede mentaliteit om te herstellen en je lever weer op te pakken. Een leven waarin je kiest voor jezelf, met respect naar anderen om je heen. Wens je sterkte met je herstel. Warme groet, Willy
Ik Heb volgens mij alleen nog maar narcistische relaties gehad. Of relaties met narcistische trekken. Of mannen die hun relaties nog niet verwerkt hadden.
Vraag mij af wat dat over mijzelf zegt.
Ben er al mee bezig vanaf mijn 37 ste om het te verwerken. Om het bij mijzelf te ontdekken wat de oorzaak is. Emdr gedaan. Trauma’s proberen te verwerken.
En nog dit soort mannen komen op mijn pad waar ik mee in zee ga. Pas nog zon relatie verbroken. Ik begin steeds meer aan mezelf te twijfelen en denk ook wat zal mijn omgeving vriendinnen familie hier van denken. Ik heb aangegeven dat ik graag die ene man wilde. Wat mijn maatje zou zijn. Dat ik daarom het opnieuw probeerde een relatie te vinden. De laatste relatie duurde 2enhalf jaar een vrij pittige relatie. Wat angstgevoelens weer omhoog bracht.
Ik dacht door de therapieën geen narcisme aan te trekken maar nog overkwam het mij. Gewoonweg om weer verdrietig van te worden. Heimelijk verlang je naar een goede man. Weet dat je zelf eerst goed moet zorgen voor jezelf.
Ben al bijna 65 jaar en dat is mijn levensverhaal. Het heeft zich herhaald en herhaald. Waar zit de kern bij mij.
Meer houden van mezelf…. ik weet het niet meer. Hoe kom ik hieruit. Assertiviteit.
En toch verzamel ik alle moed bij elkaar om mijzelf weer te genezen. Weer opnieuw te beginnen en positieve kant te bekijken.
Dacht dat ik na alles weer goed in mijn leven zou staan maar toch voel ik steeds dat negatieve. Angstgevoelens.
Probeer leuke afleiding te zoeken.
Praten met vriendinnen
Mijn eigen leven weer op te pakken.
Beste Mia, dank voor je reactie en je openheid. Ik voel je vertwijfeling en begrijp hem. Zelf zeg en ervaar ik inmiddels dat ik ze ook nog wel aantrek, maar dat mijn buikgevoel aangeeft dat het niet klopt en dat ik daar naar durf te luisteren. Ik ga er niet mee verder, hoe moeilijk soms ook. Het is belangrijk te ontdekken welke behoefte je partner in je vervult, welke angst daar onder zit, zodat je deze aan jezelf kunt geven en kunt helen. Het gekke is dat je dat als volwassene ook kunt, maar dat je in een liefdesrelatie weer te maken krijgt met je angsten, behoeftes en wonden die je vaak als kind al oploopt. Onbewust spelen deze op. Narcisten spelen er bewust op in. Dat is waar ik o.a. in coachtrajecten met cliënten aan werk. Het is niet makkelijk, je kunt terugvallen maar ook weer terugveren. Als je behoefte hebt om te weten wat ik voor jou kan betekenen, dan spreek ik je graag. Ik werk daarvoor met focussessies en nodig je van harte uit deze met me in te plannen. Houd moed, warme groet, Willy