Je autonoom zenuwstelsel als persoonlijke waakhond

Je gaat er als een speer vandoor. Je verliest jezelf in Netflix, kopen en/of snoepen. Je helpt anderen in plaats van jezelf. Je vraagt te veel van jezelf en gaat alsmaar door. Het moet allemaal perfect zijn. Je zet de aanval in, letterlijk of figuurlijk. Je geeft anderen ongevraagd advies. Je keert je in jezelf. Je trekt je terug. Barst in huilen uit. Herkenbaar? Zelfs meerdere? Het zijn dingen die we allemaal doen. Soms begrijp je waarom, maar andere keren helemaal niet. Dat komt omdat je dan niet vanuit je bewuste denken handelt, maar vanuit je onbewuste, vanuit wat je autonoom zenuwstelsel (AZ) jou laat doen. Dit wordt verklaard in de Polyvagaal theorie van Dr. Stephen Porges. 

Het autonoom zenuwstelsel

Het AZ is een onderdeel van je centraal zenuwstelsel en is verdeeld in het parasympatische systeem met de ventrale en dorsale vagus en het sympathische systeem.

Je waakhond

Zoals je al kunt zien op het plaatje hebben al deze onderdelen – of toestanden – een functie, zowel in veiligheid als bij gevaar of levensgevaar. Je kunt het AZ gerust je waakhond noemen of je beschermer. Het is altijd aan het speuren naar (levens)gevaar. Het pakt dat veel eerder op dan je bewuste brein en laat je in actie komen. Puur instinctief met als doel je weer in veiligheid te brengen.

Aansturen van je organen

Het AZ stuurt je zicht, gehoor, gezichtsuitdrukking, de stand van je hoofd en de klank van je stem aan. Dit alles helpt je te verbinden met anderen. Het reguleert je hartslag, ademhaling en lichaamstemperatuur. Het zorgt voor een gezond immuunsysteem en een goede spijsvertering.

Prachtige samenwerking

De ventrale vagus zorgt voor een rustig en kalm gevoel. Het helpt je tegenslagen aan te kunnen. Het parasympatische stelsel (ook wel sympathicus genoemd) zet in samenwerking met de ventrale vagus aan tot actie: bewegen, werken, sporten, praten etc. De dorsale vagus helpt je rust te nemen, te herstellen.

Mobilisatie bij dreigend gevaar

Als het AZ vanuit een prikkel uit je lichaam of de omgeving gevaar signaleert, verandert de samenwerking. Vanuit de ventrale vagus wordt via communicatie geprobeerd weer veiligheid tot stand te brengen. Lukt dat niet of neemt het gevaar toe, dan zet de sympathicus je met een boost aan energie aan tot beweging. Vluchten is daarbij de meest logische keuze; weg van het gevaar. Als dat geen optie is, volgt vechten. Je raakt steeds meer de verbinding met jezelf en anderen kwijt.

Immobilisatie bij levensgevaar

Gaat het gevaar over in levensgevaar – of bij acuut levensgevaar – laat de dorsale vagus je bevriezen en in het uiterste geval immobiliseren. Er volgt een shutdown. Al deze handelingen zijn volledig gericht op behoud van energie. Op overleven. Het contact met jezelf en met de omgeving is volledig weg.

Korte of langdurige stress

Er is geen probleem als deze toestanden kortdurend zijn en je weer herstelt als de veiligheid is teruggekeerd. Maar als de toestand van mobilisatie of immobilisatie langdurig wordt of regelmatig terugkeert, dan heeft dat gevolgen.  Door de voortdurende stress blijft je lichaam dan altijd in staat van paraatheid of immobiliteit.

Onderdelen die worden aangestuurd door je AZ (die niet echt nodig zijn om te overleven) draaien blijvend op een lager pitje. Denk aan je immuunsysteem, spijsvertering en je energiehuishouding. Terwijl je hartslag hoog blijft, net als je ademhaling, bloeddruk en spierspanning. Dit alles heeft ook gevolgen op emotioneel en mentaal gebied.

Oude patronen

Wat je doet onder invloed van het AZ hangt af van wat je hebt meegemaakt als kind. Welk gedrag je jezelf vanuit bescherming hebt aangeleerd. Je bent bijvoorbeeld gaan pleasen of heel hard je best gaan doen omdat je het gevoel had dat je niet goed genoeg was en probeerde zo te bewijzen dar je het wel was. Dat had je toen nodig om te overleven, maar dit gedrag saboteert je nu als volwassene. En narcisten hebben dit snel door en spelen erop in.

Helemaal niet raar

Ook familie- en evolutiepatronen zijn van invloed op je gedrag. Daarnaast kan het AZ gevaar zien in dingen die voor jou niet gevaarlijk zijn. Dat alles maakt het lastig om je eigen gedrag te begrijpen. Tel daarbij op dat we maar bewust zijn van 5% van ons gedrag en dus 95% niet, dan is dat niet raar.

Gelukkig te veranderen

Ondanks dat deze gedragingen automatisch gaan, kun je daar wel wat aan doen. Allereerst is het belangrijk je bewust te worden van je onbewuste gedrag, je patronen. Te ontdekken waarom je bijvoorbeeld de ene keer zus en de andere keer zo op het narcistische gedrag van je ex reageert. Waarom je je voorneemt sterk te blijven staan, weet wat te doen, maar dat het toch anders uitpakt.

Een ontdekkingstocht

Daarnaast is het belangrijk om te weten welke prikkels vanuit jezelf en vanuit je omgeving je AZ aanzetten. En waarom deze zijn ontstaan, welke wonden eronder zitten. Dit alles geeft je de keuze je onbewuste gedachten en gedrag te veranderen in bewuste gedachten en je wonden te helen zodat de prikkels wegvallen.

Bewust kiezen

Ben je toe aan een meer bewuster leven? Aan zelf kiezen voor je eigen veiligheid? Je bent van harte welkom! Klik hier om een afspraak te maken. En voor je denkt dat we daarvoor diep in je verleden moeten duiken, dat is niet zo. Dankzij de oefeningen wordt het beeld al snel duidelijk en kun je ermee aan de slag.

Wil je reageren op dit blog? Je bent van harte welkom. Weet dat dit blog openbaar staan, je reactie dus ook. Je kunt ook altijd anoniem of onder een andere naam reageren. Je mailadres wordt nooit vermeld.